Een monument waar de Javaanse contractarbeid in Suriname (1890 - 1939) zichtbaar is in Nederland, was er nog niet. Met de onthulling van het monument op de begraafplaats in Sint-Michielsgestel kwam daar op zaterdag 30 november eindelijk verandering in. Zowel lokaal. provinciaal als ook landelijk werd erkend dat ook deze zwarte bladzijde bij de gedeelde Nederlandse geschiedenis hoort. RBU TV legde de speeches vast en sprak met betrokkenen over dit historisch moment.

Het initiatief is genomen door Hariette Mingoen van STICHJI (Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie). Samen met wijlen Nurman Pasaribu deed zij de gesprekken met de gemeente. Nurman Pasaribu maakte jarenlang samen met enkele vrijwilligers de graven regelmatig schoon. Op de begraafplaats bleken contractarbeiders begraven te liggen en zo ontstond het idee om hen met een monument een eerbetoon te geven voor de opofferingen die zij onder erbarmelijke omstandigheden hebben gedaan op de plantages in Suriname. Het kunstwerk is gemaakt door Robert Bosari en Wil vom Kothen. 


(Foto: Jef van Veldhoven, Gestel.nu)

Voor de totstandkoming waren er projecten die als katalysator werkten. Zo was er het project Javanen in de Polder. Hiermee werd het Javaanse erfgoed in o.a Noord Brabant vastgelegd. Daarmee werden de graven geïnventariseerd en interviews gedaan door STICHJI. De onderzoeksresultaten werden aangeboden aan het BHIC (Brabants Historisch Informatie Centrum). Daarna kwam het boek over de Javaanse Contractarbeiders in verzorgingstehuis Nieuw Beekvliet in Sint-Michielsgestel. Sabine Tichelsoven schreef dit boek nadat zij geïnspireerd raakte door het onderzoek dat zij bij BHIC vond. 

Hariette Mingoen schetste in haar toespraak hoe het zou zijn als dit alles niet was vastgelegd. "Dan zou dit deel van onze geschiedenis stilletjes verdwenen zijn. Door ons onderzoek weten wij dat hier ongeveer 75 contractarbeiders begraven liggen, waarvan 51 graven nog zichtbaar zijn. Zij dragen de sporen van een bewogen geschiedenis en herinneren ons eraan dat deze begraafplaats een unieke en betekenisvolle plaats is." 

Burgemeester Eiko Smid van Sint-Michielsgestel sprak zijn waardering uit voor de toewijding van Hariette Mingoen en vrijwilligers die zich hiervoor hebben ingezet. “Een pijnlijke en bijna vergeten bladzijde uit de Nederlandse koloniale geschiedenis wordt met dit monument erkend en ook eindelijk breder bekend." 
Namens Provinciale sprak Staten Ida Adema, Commissaris van de Koning in Noord-Brabant “Onze geschiedenis is niet alleen wat gezegd wordt. Onze geschiedenis is ook wat verzwegen wordt. Met de onthulling en komst van dit monument markeren wij een kantelpunt in onze geschiedenis. Voor het eerst is in Nederland een zichtbare plek in ons collectieve geheugen” (bron)

Gonny, de weduwe van Nurman Pasaribu en dochter Listy raken geëmotioneerd en krijgen kippenvel op deze dag. Een andere vrijwilliger van de Sambatan groep, Misman Palas is behalve trots ook kritisch. Sommige graven worden niet door de eigen familie schoongemaakt. "Dat is schandalig!" Volgende keer als de groep de begraafplaats weer schoonmaakt, hoopt hij dat er meer mensen bij zijn. Listy hoopt dat als familieleden het graf verzorgen men het monument ook meteen schoonmaakt.

De rijksoverheid werd vertegenwoordigd door Christiana Mattijssen directeur erfgoed en kunsten van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen: "Twee jaar geleden was het herdenkingsjaar slavernijverleden en als we toen één les hebben getrokken dan is het wel deze: Het verleden is nooit één verhaal, nooit één stem. Maar eenzijdigheid is wel wat Nederland voor ogen had. Eeuwenlang heeft dat doorgewerkt in het officiële verhaal over het verleden. Wel de romantiek en de heldhaftigheid van land veroveren en geld verdienen. Wel de sier van grachtenpanden, maar geen oog voor miljoenen mensen die zijn verplaatst, versleept en uitgewrongen."

Bekijk het verslag van de onthulling via RBU TV.
RBU TV is zondag 28 september te zien via het tv-kanaal van Den Haag FM. Tijd: 19:30 - 04.00 uur (hh. elk uur). Het kanaal vind je hier: TV Frequenties